Hareketli protezler; alt veya üst çenede sabit bir protezi sabitleyecek kadar diş kalmadığı veya tüm dişlerin çekildiği durumlarda, ağız ve diş sağlığını restore edebilecek en ekonomik tedavi seçeneklerinden birisidir.
Diş protezleri; diş kayıpları sonucu bozulan çiğneme, estetik ve konuşma fonksiyonlarını düzelterek, insanların güvenlerinin yenilenmesini ve yaşam kalitelerinin yükseltilmesini sağlar. Takılıp çıkartılabilen bu protezler; çene üzerindeki planlamaya göre tam, bölümlü yani parsiyel veya implant üstü olabilir.
Hareketli protez nedir?
Hareketli diş protezi; çok sayıda diş eksikliğinin olduğu yada hiç dişin kalmadığı durumlarda uygulanan bir protez türüdür. Kullanım konforu ve klinik performansı oldukça yüksek olan hareketli protezlerde; çenedeki eksik dişleri içeren plastik veya porselen yapay dişler, akrilik bir kaide üzerinde bulunur. Bu sayede diş kaybı nedeniyle azalan dudak, yanak desteği, konuşma fonksiyonu, çiğneme fonksiyonu ve estetik görüntü geri kazanılır.
Bu tür takılıp çıkartılabilen tüm protezlerin günlük olarak çıkartılıp temizliğinin yapılması gereklidir.
Hareketli protez çeşitleri nelerdir?
Çenede kalan diş sayısı ve doğal dişlerle bağlantı şeklinde göre farklı tiplerdeki hareketli protez çeşitleri şunlardır:
- Total protezler (Tam diş eksikliği)
- Parsiyel (bölümlü) protezler
- Hassas tutuculu protezler
- İmplant üstü hareketli protezler
Total (Tam Damak) protezler
Hastanın ağzındaki tüm dişleri kaybettiği durumlarda uygulanan protez türüdür. Sadece damaklardan destek alınarak yapıldığı için aynı zamanda tam damak protez olarakta adlandırılırlar.
Bu tür protezlerde çiğneme basınca protez kaidesi yoluyla damaklara ve oradanda çene kemiğine iletilir. Bu tür protezler hasta tarafından takılıp çıkartılabilir ve temizliği elde sağlanabilir. Total protezlerin uygulanması ile birlikte, dişlerin olmaması nedeniyle kaynaklanan yanak ve dudak çöküklüğü, alt çenenin öne doğru çıkık dırması gibi estetik protezlerde düzeltilebilmektedir.
Ancak günümüz teknolojisinde artık yeterli miktarda kemik desteği buluna ağızlarda implant uygulaması yapılarak, çoğu hastalar için bir kabus haline dönüşen total protezler, implant üstü sabit protezlere çevrilebilmekte, daha az kemik dokusunun bulunduğu durumlarda ise çene kemiğine yerleştirilen az sayıda implant ile total protezlere destek ve tutuculuk sağlanabilmektedir.
Parsiyel hareketli (bölümlü) protezler
Hareketli bölümlü protezler; hastanın ağzındaki dişlerin büyük bir bölümünü kaybettiği, sabit protez yapmak için yeterli sayıda diş bulunmadığı durumlarda uygulanan, hem doğal dişlerden kroşe denilen kancalar vasıtası ile hemde damaklardan kaide yoluyla destek alınarak uygulanan parsiyel protez tipidir.
Bazı durumlarda akrilik kaide içerisinde iskelet bir alt yapı kullanılabilmekte ve protezin dayanıklılığı ve rahatlığı artırılabilmektedir.
Bölümlü protezler çiğneme basınçlarını hem destek dişlere, hemde damaklar vasıtası ile çene kemiğine iletirler. Ağızda bir miktar diş bulunduğu için stabilitesi tam protezlere göre daha iyi, kullanışlılığı biras daha rahattır.
Bu tür proteze sahip bireylerdede yeterli kemik dokusu bulunduğu takdirde implant uygulaması yapılarak, sabit porselen dişler yapılabilmektedir.
Hassas tutuculu hareketli protezler
Hassas tutuculu protezler yine bölümlü protezler gibi hem destek dişlerden hemde damak kaidesinden destek alırlar. Çıtçıt protez olarak bilinen bu protezlerin avantajı, iskelet kaide içerisine yerleştirilen pin ve yuvaları ile, bireylerin estetik görüntüsünü rahatsız eden kancaların olmayışıdır.
Hassas protezler dişlere daha sıkı bağlanırlar , bu nedenle hem kullanışlılığı hem de tutuculuğu daha fazladır. Daha önceleri sadece köşe dişlerden destek alınarak yapılan hassas tutuculu protezler artık günümüzde ön dişlerinde porselen kaplanarak destek alınmasıyla hem daha estetik bir görünüme hemde daha dayanıklı bir yapıya ulaşmışlardır.
Bu tür proteze sahip bireylerde de yeterli kemik dokusu bulunduğu takdirde implant uygulaması yapılarak, sabit porselen dişler yapılabilmektedir.
İmplant destekli hareketli protezler
Çene kemiğinin yeterli miktarda kalınlığa ve yüksekliğe sahip olduğu, anatomik komşuluklarında implant yapılmasına imkan verdiği durumlarda sabit veya hareketli olabilen implant destekli protezler tercih edilmektedir.
Özellikle en çok tutuculuk probleminin yaşandığı alt çene tüm dişsiz durumlarda, alt çene ön bölgesine yerleştirilebilecek 2 yada 4 adet implant ile bu tür protezlerde mükemmel derecede tutuculuk sağlanmakta, hasta konforu maksimuma çıkarılmaktadır.
İmplant üstü protezler gerek tutuculuk gerek rahatlık bakımında klasik protezlere göre oldukça avantajlıdır. Bu avantajları;
- Protez altta implantlarada tutunduğu için daha stabildir.
- Kullanımı esnasında çıkma, yerinden oynama gibi problemler oluşmadığından daha rahattır.
- Çiğneme fonksiyonuna etkisi oldukça büyüktür. Hareketli protezlerde yaşanan konuşma problemleri implant üstü protezlerle kolayca kaybolur.
- Hastanın proteze alışma süresi daha kısadır.
- İmplantların kemik içerisine yerleştirilmesi nedeniyle, alttaki kemik dokuları daha uzun yıllar korunmuş olur.
- Klasik protezlerde olan büyüklük ve kalınlık problemi implant üstü protezlerle ortadan kaldırılabilir
- Hastalar tarafından kolayca çıkartılıp temizliği yapılabilir
Hareketli geçici protezler
Geçici diş protezleri yapım aşamaları ve pek çok materyal bakımından normal protezler ile aynıdır. Bu protezler ağız kapanış yüksekliğinin kademeli olarak yükseltilmesinin grektiği durumlarda, diş çekimi veya implant uygulamaları sonucu beklenmesi gereken sürede hastanın fonksiyon ve estetiğinin sağlanması amacıyla uygulanırlar. Daimi protezlerden tek farkı kullanılan dişin kalitesi ve yumuşaklık oranıdır.
Hareketli diş protezi yapım aşamaları
Yeni diş çekimi yapılmış bireylerde hareketli protez yapmak için çekim yerlerinin iyileşmesi gerekmektedir. Bu süre çekilen dişin sayısına, lokalizasyonuna ve kemik içerisindeki derinliğine göre ortalama 1-3 ay arasında değişmektedir. Çekilmiş dişlerinizin yeri kapanmadığı ve çekim boşluklarının kemik ile tam olarak dolmadığı vakalarda hızlı bir kemik erimesi ve protez uyum sorunları ile sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bu sebeple hekiminizin size beklemenizi önerdiği süreye riayet ediniz. Unutmayınki bu sizin yararınız içindir.
Hareketli protezlerde materyal, diş, renk ve form gibi pek çok bileşen seçilebilir özelliktedir. Bu sebeple dişhekiminize öncelikle estetik ve fonksiyon açısından nasıl bir tedavi istediğinizi mutlaka anlatın. Size uygulanabilecek tedavi yelpazesini açıklayacaktır.
İlk Randevuda:
- Diş hekiminiz ağız ve diş eti yapınızı inceleyecek ve size uygun olan protez türünü seçmenize yardımcı olacaktır.
- Hareketli protez uygulamalarında ağzınızda kendi dişiniz var ise ve bu dişlerden destek alınması planlanıyorsa tercihen destek dişleri kaplatmanız tavsiye edilir. Kendi dişlerinizde bir problem olmasa bile destek olacak dişlerinizin kaplanması protezin giriş-çıkış yolunun planlanması ve protezi rahat kulllanmanız için önemlidir.
- Mevcut dişetlerinizde ve kemik yapılarınızda undercut denilen girintili ve çıkıtılı bölümler, sivri kemik yapıları var ise hekiminiz bunları düzeltecek ve size ölçü için yeni bir randevu verecektir.
- Ağzınızda kalan dişlerinizde dişeti problemleri ve diştaşı birikimi var ise protez kullanımına başlamadan önce bunların temizlenmiş olması gerekmektedir.
İkinci Randevuda:
- Hekiminiz özel bir macun vasıtası ile ağzınızın negatif ölçüsünü alacaktır.
- Yaptırmak istediğiniz protez türüne göre bir kaç kez protezinizin prova edilmesi gerekebilir.
- Prova randevularında dişlerinizi form, şekil ve estetik açısından değerlendirmeyi unutmayın. Protezler bitim uygulamasına girdikten sonra tekrar şekillendirilemezler.
- Laboratuar ortamında hazırlanan protezler prova randevularından sonra takılacaktır. Tercihen her yemekten sonra, en az günde bir defa protezlerinizi çıkarıp temizlemeniz gerektiğini unutmayın.
Hareketli protez dişlerin temizliği nasıl yapılır?
Hareketli protezlerin temizliği ağız içinde yapılamamaktadır ve mümkünse her yemekten sonra, değilse günde bir defa mutlaka temizlenmelidir. Aksi takdirde geniş yüzeylerde biriken yiyecek artıkları ve plaklar protezin belirli bir süre sonra porlanmasına, pürüzlenmesine ve ağızda hoş olmayan koku ve tada sebep olurlar.
- Hareketli protezler yemeklerden sonra çıkartılarak öncelikle musluk altında tazzikli suyla yıkanmalı ve görülebilen artıklar uzaklaştırılmalıdır.
- Artıklar yıkandıktan sonra protez, temizleyici ajanlar veya sabunlu su ile fırçalanmalı, temizleme işlemi esnasında aşındırıcı özelliğinden dolayı diş macunu kullanılmamalıdır.
- Günlük bakımların yanısıra haftada bir defa özel protez temizleyici tabletler ile protezlerin bakımı mutlaka yapılmalıdır.
- Protezler kullanılmadığı zaman su dolu bir kapta bekletilmeli, zaman zaman geceleri damaklar dinlendirilmelidir.
- Protezin damaklar ile uyumu bozulmuş ise mutlaka hekim tarafından kontrol edilmeli, gerekirse yenisi ile değiştirilmelidir. Aksi takdirde ağız içerisinde oluşacak ters baskılar hem ağız boşluğunda yaralara ve çene kemiğinde erimelere neden olmaktadır.
Kullanım ömrü ne kadardır?
Hareketli protezlerinizin ömrü ortalama maksimum 10 yıldır. Protezinizin 3 yılda bir mutlaka diş hekimi tarafından kontrol edilmesi ve protez-ağız uyumu bozulmuş ise uygun astar maddesi ile yeniden restore edilmesi gerekmektedir.
Protezin ağız ortamı ile olan uyumunu kaybetmesi çene kemiğinizin çok daha hızlı bir şekilde erminesine neden olur ve bu ilerleyen yaşlarda ciddi eklem ve hassasiyet problemleri ortaya çıkarabilir.
Yeni hareketli protez kullanırken nelere dikkat edilmelidir?
Yeni yapılmış bir proteze dilinizin, yanaklarınızın, dişetlerinizin ve dudaklarınızın alışması biraz zaman alacaktır. Ancak proteziniz doğru bir şekilde hazırlanmış ise bu süre 1-2 hafta içerisinde geçecektir. Unutmayın ki her insanın ağız ve kemik yapısı aynı değildir. Bu sebeple her kişinin protezlerinden yararlanımı ve rahatlığıda aynı olmayabilir. Dişlerinize alışmanızı kolaylaştıracak belli başlı bir takım şeylere dikkat etmeniz gerekmektedir:
- Protezinizin takıldığı ilk günden itibaren 1 hafta boyunca küçük lokmalar halinde yumuşak gıdalar ile besleniniz.
- Alışma süresi ve ilerleyen dönemlerde protezinizin acıtan yerleri var ise ve bu acı bir günden uzun sürüyorsa mutlaka diş hekiminizi ziyaret edin. Protezinizin uzun kenarları kısaltılacak ve rahatlayacaksınız.
- Protezinizin uzun kenarlarını kısalttırmadan önce protezinizi mutlaka bir gün boyunca çıkarmadan takın.
- Protezinizi kullanırken her iki tarafıda dengeli kullanmaya özen gösterin.
- Konuşma ve sesleri çıkarmada sorunlar yaşıyorsanız yüksek sesle kitap okuyunuz. Konuşma egzersizleri ile hareketli protez diş kullananların sıklıkla yaşadığı bu problem bir hafta sonunda geçecektir.